Sıcak çarpması nedir ve nasıl önlem alınmalıdır?

Vücut ısısının 40 derece ve üzerine çıkması ile kendini gösteren sıcak çarpmasına karşı alınacak önlemler hakkında konuşan Çocuk Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Akçay, çocukların sıcaklara karşı daha hassas olduğunu söyledi.
Bugünlerde havalar çok ısındı ve hava sıcaklığı bazı illerde 50 dereceleri bulabiliyor. Sıcak havalarda bizi bekleyen tehlike ve sıcak çakmasına karşı açıklamada bulunan Prof. Dr. Ahmet Akçay, sıcak çarpmasının vücudumuzun iç ısısının 40 derece veya daha fazla yüksek olması, bununla birlikte şuurumuzda bulanıklık, koma, ajitasyon, sinirlilik, tansiyonda düşme, kalp hızında hızlanma, hızlı nefes alıp verme, mide bulantısı, kusma gibi belirtilerle kendini gösteren bir durum olduğuna dikkat çekti.

“Sıcak çarpması ölümcül olabiliyor”
2 tip sıcak çarpmasının olduğunu belirten Akçay, “Biri hiç egzersiz yapmadan, havanın sıcak olmasına bağlı ama daha hassas kişilerde özellikle çocuklarda, yaşlılarda veya altta yatan hastalığa bağlı sıcak çarpması olabiliyor. Bir de sıcak havalarda egzersiz yapma nedeniyle olan sıcak çarpması şeklinde olabiliyor. Amerika’da yapılan çalışmalarda her yıl en az 50 kişinin sıcak çarpması nedeniyle öldüğü belirtildi. Demek ki sıcak çarpması ölümcül olabilen ve oldukça da sık karşılaşılan durumlardan bir tanesidir.” dedi.

Sıcak çarpması nasıl gelişiyor?
Sıcak çarpmasının vücutta meydana getirdiği belirtilere değinen Akçay, Şunları söyledi:
“Vücut ısımız 40 derece üzerine çıkınca oksijen tüketimimiz artıyor ve oksijen tüketiminin artması ile birlikte metabolizma hızlanıyor. Organlarımızda yavaş yavaş hasarlar başlıyor. Herkesin kritik terminal maksimum denilen bir ısıya dayanma kapasitesinin olduğu belirli bir süre var. Örneğin 40 derecelik bir ısıya normal vücut en az 45 dakika dayanabiliyor bu maksimum 8 saate kadar çıkabiliyor ama bu sürelerin üzerinde artık organlarda hasarlar başlıyor. Bu sebepten dolayı herkesin ısıya dayanma gücü farklı olmaktadır ve bu yüksek ısıda ne oluyor tabii ki iç organlarımız, sinirler, vücudumuzun sinir sistemi, damar sistemi, karaciğer ve böbreklerimiz de hasarlar oluşmaya başlıyor. Beynimizde hasarlar meydana geliyor. Bunun sonucunda daha sonrasında ölümcül sonuçlarla karşı karşıya kalabiliyoruz.”

“Çocuklar sıcak çarpmasına karşı çok hassaslar”
Özellikle çocukların sıcak çarpmasına karşı çok daha hassas olduklarına dikkat çeken Akçay, “Çocukların metabolizması daha hızlıdır. Metabolizması hızlı olduğu için ısı üretimleri daha fazla olur. Çocukların yüzey alanları, kilolarına ve yaşına göre yetişkinlere göre çok daha geniştir. Ondan dolayı sıcağın etkisine daha fazla maruz kalıyorlar ve çocukların kan dolaşımları daha yavaştır. Çünkü daha az kan miktarı var, onun için de ısı yayması daha az, bu sebepten dolayı da sıcak çarpmasına eğilimliler. Çocukların terleme kapasiteleri de azdır. Ter, vücut ısımızı düşürmeye yardımcıdır. Çocukların da terlemesi az olduğu için tabii ki vücut ısısını düşürmek kapasiteleri de azdır. Aynı zamanda çocukların sıvı alımları da yetersizdir. Yani istediği zaman hemen su içelim diye böyle bir çabaları olmadığı için yetersiz su alabilirler, bu sebepten dolayı daha sıvı kaybına karşı daha hassas olduğu için sıcak çarpmasının yan etkilerine daha fazla maruz kalırlar. Bunun dışında çocukların sıcak havaya adaptasyonu da yavaştır yani normal bir insan bir iki haftada sıcak havalara adapte olurken çocuklar daha geç adapte oluyorlar. Sonuç olarak çocuklar sıcak çarpmasına daha hassastır ve sıcak çarpması riski daha yüksektir.” İfadelerini kullandı.
Sıcak çarpmasıyla sıcak bitkinliğinin arasındaki fark nedir?

Sıcak çarpması ile sıcak bitkinliği arasında bazı farkların olduğunu dile getiren Akçay, şu ifadeleri kullandı:
“Bir kere sıcak çarpmasında iç ateş 40 derece veya üzerindedir. Sıcak bitkinliğinde ise 40 derecenin, altındadır. Sıcak bitkinliğinde şuur bulanıklığı çok fazla değildir. Konuşma bozukluğu, havale, tansiyonda düşme gibi belirtiler fazla değildir ama sıcak çarpmasında özellikle şuur bulanıklığı, konuşma bozukluğu ön plandadır. Ayrıca en önemli farklarından bir tanesi de sıcak çarpmasında cilt genelde kurudur ama sıcak bitkinliğinde cildimiz biraz terlidir. Yani vücudumuzun teri de bize bilgi sağlayabilir. Sıcak bitkinliğinde tansiyon normaldir ama sıcak çarpmasında tansiyon düşüktür. Onun için tansiyon önemlidir. Özellikle sıcak çarpmasında nefes alıp verme daha hızlı, kalp de hızlanmıştır ama genelde bu belirttiler sıcak bitkinliğinde fazla yoktur. Mide bulantısı, kusma, sıcak çarpmasında daha ön plandadır sıcak bitkinliğinde ise sonuç olarak bu belirtilerle sıcak çarpması ve bitkinliğini ayırabiliriz. Bir kere sıcak çarpması belirtilerinden şüpheleniyorsanız derhal doktora görünmelisiniz. Çünkü sıcak çarpması neticesinde ölümcül reaksiyonlarla karşılaşabilirsiniz onun için önemlidir.”
“Sıcak çarpması tedavisi nasıl yapılır?”
Sıcak çarpmasında ilk müdahalenin hayati önem taşıdığını belirten Akçay, “Özellikle çocuklarda suya daldırma metodunu kullanmıyoruz. Yetişkinlerde sıcaklığı çok yüksek ise suya daldırma metodu iyi bir tedavi olabilir ama çocuklarda bunu ilk olarak uygulamıyoruz. Çünkü çocuklarda fazla titreme, ajitasyon yapıyor bu da vücut metabolizmasını arttırıp vücut ısısının artmasına neden oluyor. Onun yerine oda ısısını düşürmeye çalışıyoruz, klima kullanabiliriz, koltuk altlarına ve kasıklarına ılık ıslak bezler koyabiliriz, buz torbaları koyabiliriz bunlarla soğutmaya çalışıyoruz ve vücudumuza da çok sıcak olmayan ama çok da soğuk olmayan su püskürtebiliriz. Bir taraftan da fan kullanabiliriz yani terleyen ısıyı da kurutmak için fonlama sistemi de koyabiliriz. Yani oda ısısını ve çevresel ısıyı bir taraftan düşürmeye çalışırken diğer taraftan da temasla vücut ısısını düşürmeye çalışıyoruz. Sakın ola ki çocuğunuzun kendi ısısını artmasına bağlı olan bu sıcak çarpmasında ateş düşürücüler vererek ateşi düşürmeye çalışmayın. Çünkü ateş düşürücüler özellikle parasetamol verdiğimiz zaman karaciğerde hasara neden olabilir. Müdahaleyi yaptıktan sonra bir taraftan da ambulansı çağırıp tedaviye hastanede devam etmemiz gerekiyor.” diye konuştu.
Sıcak çarpması nasıl önlenir?
Sıcak çarpmasına karşı alınacak önlemleri sıralayan Akçay, şu uyarılarda bulundu:
“Özellikle sıcak havalarda dışarıya çıkmamaya gayret gösterelim. Özellikle 10.00 ile 16.00 saatleri arası hava sıcaklığının en fazla olduğu saatlerdir. Bu dönemlerde dışarı çıkmamaya ve gölgede kalmaya gayret edelim. Dışarı çıkacaksak da hafif kıyafetler giyelim, ince kıyafetler giyelim, sıcak havada egzersiz yapmaktan kaçınalım, klima kullanalım. Klima da özellikle ortam ısısını düşürmek için kullanılan bir metottur. Bol sıvı tüketin. Çünkü sıcak çarpmasına karşı vücudumuz sıvı kaybedebilir. Onun için bol bol sıvı almamız gerekiyor. Bunun yanında sık sık seri duş alabilirsiniz. duş almak da yine vücut ısımızı korumamızı da sağlayabilir. Sonuç olarak sıcak çarpmasının belirtilerini, teşhisini ilk yapılacak tedavileri ve nasıl önlemi alacağını bilmemiz, hayatımız açısından çok önemli olacaktır.”

CEBRAİL TEMUR